2020.05.17
Etxamendi eta Larralde

Etxamendi eta Larralde

  • 1967 - 1993
  • Nafarroa Beherea
  • Herri kanta

Atzera

Antologia
play_buttonadd_button
EROSI

Antologia

1998 - Elkar


Agur jende maiteak
facebook iconfacebook iconhitzak icon
play_button
add_buttton
Bidez bide(Hitzak eta doinua: Eñaut Etxamendi)
facebook iconfacebook icon
play_button
add_buttton
Aitaren lurra(Hitzak eta doinua: Eñaut Etxamendi)
facebook iconfacebook iconhitzak icon
play_button
add_buttton
Maiatz-lilia(Hitzak eta doinua: Eñaut Etxamendi)
facebook iconfacebook iconhitzak icon
play_button
add_buttton
Zutik(Musika eta hitzak: Eñaut Etxamendi)
facebook iconfacebook icon
play_button
add_buttton
Allenderena(Hitzak eta doinua: Eñaut Etxamendi)
facebook iconfacebook iconhitzak icon
play_button
add_buttton
Nexka lerden begi eder(Hitzak eta doinua: Eñaut Etxamendi)
facebook iconfacebook iconhitzak icon
play_button
add_buttton
Haurtxoa(Hitzak eta doinua: Eñaut Etxamendi)
facebook iconfacebook iconhitzak icon
play_button
add_buttton
Otxagabian(Hitzak eta doinua: Eñaut Etxamendi)
facebook iconfacebook iconhitzak icon
play_button
add_buttton
Aitatxiri(Hitzak eta doinua: Eñaut Etxamendi)
facebook iconfacebook iconhitzak icon
play_button
add_buttton
Karabantxeldarrak(Hitzak eta doinua: Eñaut Etxamendi)
facebook iconfacebook iconhitzak icon
play_button
add_buttton
Ilda-xoria(Hitzak eta doinua: Eñaut Etxamendi)
facebook iconfacebook iconhitzak icon
play_button
add_buttton
Tiki-taka(Hitzak eta doinua: Eñaut Etxamendi)
facebook iconfacebook iconhitzak icon
play_button
add_buttton
Gudarien eguna(Hitzak eta doinua: Eñaut Etxamendi)
facebook iconfacebook iconhitzak icon
play_button
add_buttton
Orbaizetako menditan
facebook iconfacebook iconhitzak icon
play_button
add_buttton
Garaztarra naizela(Hitzak eta doinua: Eñaut Etxamendi)
facebook iconfacebook iconhitzak icon
play_button
add_buttton
Hezurren balada(Musika eta hitzak: Eñaut Etxamendi)
facebook iconfacebook iconhitzak icon
play_button
add_buttton
Yup la la(Musika: Marty Robins, Peducasse-Hitzak: Eñaut Etxamendi)
facebook iconfacebook iconhitzak icon
play_button
add_buttton
Euskal Herri poeta(Hitzak eta doinua: Eñaut Etxamendi)
facebook iconfacebook iconhitzak icon
play_button
add_buttton
Idoia
facebook iconfacebook iconhitzak icon
play_button
add_buttton
Ibilki gira
facebook iconfacebook iconhitzak icon
play_button
add_buttton
Bortu gaineko aitatxi
facebook iconfacebook icon
play_button
add_buttton
Atalaia(Musika eta hitzak: Eñaut Etxamendi)
facebook iconfacebook icon
play_button
add_buttton
Kartzelatik(Hitzak eta doinua: Eñaut Etxamendi)
facebook iconfacebook iconhitzak icon
play_button
add_buttton
Andereñoak
facebook iconfacebook icon
play_button
add_buttton
Nun dira ene lagunak(Musika eta hitzak: Eñaut Etxamendi)
facebook iconfacebook iconhitzak icon
play_button
add_buttton
Ama noiz(Hitzak eta doinua: Eñaut Etxamendi)
facebook iconfacebook iconhitzak icon
play_button
add_buttton
Euskal Herri maitea(Hitzak eta doinua: Eñaut Etxamendi)
facebook iconfacebook iconhitzak icon
play_button
add_buttton
Joseba Elosegi(Hitzak eta doinua: Eñaut Etxamendi)
facebook iconfacebook iconhitzak icon
play_button
add_buttton
Luhosoko kantua
facebook iconfacebook icon
play_button
add_buttton
Argi zirrinta zenian(Musika eta hitzak: Eñaut Etxamendi)
facebook iconfacebook icon
play_button
add_buttton
Zure kontzertu batez (1980)(Hitzak: Eñaut Etxamendi, Ana Ugarte-Doinua: Eñaut Etxamendi)
facebook iconfacebook icon
play_button
add_buttton
Ariana(Hitzak eta doinua: Eñaut Etxamendi)
facebook iconfacebook icon
play_button
add_buttton
Ez dinat ez gero(Hitzak eta doinua: Eñaut Etxamendi)
facebook iconfacebook iconhitzak icon
play_button
add_buttton
Ama zer duzu nigarrez(Hitzak eta doinua: Eñaut Etxamendi)
facebook iconfacebook iconhitzak icon
play_button
add_buttton
Kattalin(Hitzak eta doinua: Eñaut Etxamendi)
facebook iconfacebook iconhitzak icon
play_button
add_buttton

Formatua: CD


Iraupena: 74' 23"


Argi kodea: KD-509, KD-510


Azala: Ikor Kotx, Jokin Larrea


PARTAIDEAK

  • Eñaut Etxamendi, ahotsa
  • Ellande Larralde, ahotsa
  • Karlos Gimenez, pianoak, sintetizadoreak
  • Jabier Muguruza, akordeoia
  • Pascal Gaigne, gitarra
  • Angel Unzu, mandolina
  • Michel Longaron, perkusioa
  • Mixel Etxekopar, txirula, ttunttuna

GRABAZIOA

Elkar estudioa (Donostia), 1998ko uda


SOINU TEKNIKARIA

Haritz Harreguy, Cesar Ibarretxe


MOLDAKETAK

Karlos Gimenez


GENEROA

Herri kanta

Eñaut Etxamendi (Ezterenzubi, Nafarroa Beherea, 1935) eta Ellande Larralde (Izura, Nafarroa Beherea, 1935-2012) 60ko hamarkadaren amaieran hasi ziren kantari Ipar Euskal Herrian. Aurretik, Maddi Etxepare eta Peio Etxegoienekin aritu zen Etxamendi, eta berak lanean ziharduen Amikuzeko ikastetxean egin zuten emanaldietako bat. Hiruzpalau kantu prestatu zituzten egun hartarako, horietako bat Etxamendik idatzitako “Otxagabian”. Handik gutxira ezagutu zuen Larralde, Les Petits Chanteurs katedraleko abeslariekin kantatzen ibilia zena.

1967. urtean egin zituzten jendaurreko lehen emanaldiak. A cappella abesten zuen bikoteak. Haien kantuak, ia guztiak Etxamendik idatzitako hitzez osatuak, oso lotuak zeuden garai hartako egoerarekin, Euskal Herriarekin eta askatasunaren aldeko borrokarekin. Ipar Euskal Herrian aitzindariak izan ziren gai sozial eta politikoak ukitzen zituzten jendaurreko emanaldiak egiten. Etxamendik gogoan du nolakoa zen entzuleen erreakzioa. “Hasi ginenean abesten, ohartu nintzen gure meeting politikoetan baino ehun aldiz jende gehiago jiten zela, eta zoraturik egoten zen. Badakizu, gure jendea, uste dut beste jendea ere berdin izango dela, miserian, landertasunean dagoen jendea ez duzu tratatu behar logika erretoriko batez, lirismoz baizik, afektibitate samurtasunez. Haur bati ez diozu Descartes baten logika emango, abestuz lasaituko duzu. Ohartu nintzen, nik ene baitan nituen kontzeptuak (gure nortasun berezia) Frantziako unibertsitateko hitzekin ez nuela deus erdietsiko. Gauza berak erraten ahal zirela, elizak liturgietan egiten duen modura, musika eta olerkiak erabiliz, hitz-erdika. Handik jendea ateratzen zen 40 gradutako sukarraz. Jendea: «Ieup, dia!!!», berotuta irteten zen, eta nik ene baitako “Hori duk bidea!” (1). Urte zirraragarriak izan ziren bi kantarientzat. “Gure abesteko zera zen, kontzientzia baten lur azpitik berriz, hila zegoen tokitik, berpiztea. Berpizte bat zen. Ene bizitzan garai hura izan da la resurrection. Esperientzia bat izugarrizkoa” (1).

Etxamendi eta Larralde irakasle izan zituen Itxaro Borda idazleak, Donapaleuko Jean Errecart lizeoan. “Bi kantari hauek bazterrak erotzen zituzten, Etxamendik idazten zituen kantuak biek eskaintzen zituzten plazetan. Ez dakit zenbat aldiz joan nintzen mobileta harturik haien entzutera. Eñaut Etxamendiren poesia kantatua izugarri gustatzen zait, minbera baita, melankolikoa, herrikoia, sentimentala, epikoa. Hegoaldean gutxi ezagunak diren gaitzeko abestiak izkiriatzen zituen” (2).

Berehala Hego Euskal Herrira ere zabaldu zen bikotearen ospea. Bereziki, 1973. urtean eginiko kantu baten ondorioz izan zen. Yup! la la” abestia zen, ETAk Carrero Blanco hil ondotik konposatutakoa. Jendaurrean jotzen hasi eta Euskal Herri osoan himno bihurtu zen abesti hura, plaza talde guztiek bere egin zuten, eta leloa kantatzerakoan jertsea airera botatzeko ohitura hartu zuen jendeak. Nolanahi ere, Etxamendik argi utzi nahi izan du beti abestiaren jatorria zein den.

“Hori ez duzu enea, hori betidanik erran dut. Enetzat Ducasse fandangolariaren doinu bat, Marty Robbins izeneko batek, country music kantazale batek lapurtuta eta pittin bat aldatua. Lehendabizi aditu nueneko diska hori, egin nuen «Hori fandangoa duk!». Gero bilatzen aritu nintzen eta batzuek erran zidaten «Ducassen fandango bat izanen da!». Beti nuen gogoan gureganatu behar genuela. Carrero bota zutenean, asteazken batekin edo, hurrengo ibiakoitzean guk abestu behar genuen Maulen, Zuberoan (…) Beraz, Maulen abestu behar genuen, “ongi liteke zerbait Carreroren gainean egitea”. Pertsulari batek berehala egingo luke, nik ez nekien zer egin. Ibiakoitza heldu, ez nuen gehiago horretaz pentsatu, gogotik galdua nuen. Bidean kotxean gindoazen, “Tairairai…” hori abesten, zulo batean kotxeak jauzi bat eman zuen eta orduan nik haurrari egin nion “Iup lala”. Bada kantu zahar bat Zuberokoa, oso galdua, ezezaguna; “In nomine Patri et filii”, gora hintzenetik behera erori… maitia hori guzia zure begiengatik», hola hasi nintzen arrats berean, ez publikoan. «In nomine patri et filii, gora jauzi eta duzu erori». Beraz musika ez da enea” (1).

Hainbat urte geroago, Italiako Banda Bassotti taldeak abesti horren bertsioa egin zuen. Bikotearen beste hainbat abesti —”Zutik”, “Atalaia”, “Hezurren balada”— lagun izandako Eustakio Mendizabal Txikia ETAko kidearen oroimenez eginak dira. Bikoteak izandako engaiamendu politikoaren ondorioz, 1973. urtean Telesforo Monzon lagundu zuten Flandriara, Diksmuiden hirian festa nazionalean parte hartzera.

Etxamendi eta Larralderen diskografiari dagokionez, 70eko hamarkadan hainbat disko txiki argitaratu zituzten: Joseba Elosegi’ri (Egia, 1971), Tiki-taka (Egia, 1974), Otxagabia, (Egia, 1977), Zutik (Egia, 1977) eta Hezurren balada.

Horrez gain, disko luzeak ere eman dituzte argitara: Mai, Larralde, Etxamendi (Autoekoizpena, 1980) eta Garai garratzak (IZ, 1988). Azken hori orkestra baten laguntzaz grabatu zuten, Tomas Aragues zuzendariak egindako moldaketekin. 1998. urtean, berriz, beren abesti garrantzitsuenak jasotzen dituen bilduma karrikaratu zuten disko bikoitz batean: Antologia (Elkar, 1998). Bertan 36 kantu daude; horietatik 22 a cappella grabatutakoak dira, eta gainerakoetan Karlos Gimenezek moldaketak egin zituen.

ETXAMENDI_ETA_LARRALDE

Etxamendi eta Larralde, 2011n. (Bob Edme)

1993. urtean, bikoteak zuzeneko emanaldiak egiteari utzi zion. Hala ere, 1999. urtean agertokietara itzuli ziren, eta hainbat kontzertu eman zituzten. Horietako bat Diksmuiden-en egin zuten, flandriarren Aberri Egunean, 25 urte lehenago egin zuten moduan. Orduz geroztik, oso ekitaldi berezietan baino ez dira jendaurrean aritu Etxamendi eta Larralde.
Kantaria izateaz gain, idazlea ere bada Etxamendi. Maiatz literatur aldizkariaren sorreran parte hartu zuen eta ohiko kolaboratzailea da, eta Enbata eta Herria aldizkarietan ere argitaratu ditu idazkiak. Halaber, hainbat nobela publikatu ditu: Elurra zikindurik (Mendi Berri, 1973), Azken elurra (Egia, 1975), Aurora (Maiatz, 1985) eta Gilentegiko Gilen (GAK, 1989).

Ellande Larralde irakaslea izan zen Donapaleuko Errekart lizeoan, eta musikari lotuta segitu zuen Euskal Kantuzaleen Elkartearen sustatzaile gisa. Halaber, Izurako Haize Berri elkarteko presidentea izan zen. Ibañeta antzezlanean parte hartu zuen (ikus bideoa). 2012ko maiatzaren 14an zendu zen, gaixotasun luze baten ondorioz.

Testua: Gontzal Agote

  • (1) Argia, 1.176 zenbakia, 1987
  • (2) www.idazten.com