2019.09.13
Argitasuna iradoki arren, lumi hitzak prostituta esan nahi du, berez. Hala erabiltzen omen zuten Ziburuko buhameek, eta hala jarri zioten Nahia Zubeldiak eta Manu Matthyssek beraien musika taldeari ere. Berbak moduan, beraien musikaren ageriko ederrak badu bere ifrentzua ere. Zubeldiak gitarrarekin konposatu zituen abesti batzuk Matthysek elektronikaz jantzi zitzan eskatzerakoan sortu zen Lumi, baina askoz ere gehiago da egun. 2015ean kaleratu zuten lau kantuko disko labur baten ostean, aurten argitaratu dute lehen lan luzea, Moï-Moï zigiluaren eskutik datorren Itzal zikinak. Asko ikasi dute bidean, nahiz eta bikotearen musikan oraindik ere distirak bezain garrantzitsuak diren berau estaltzen duten lainoak.
Manu Matthys eta Nahia Zubeldiak osatzen dute Lumi. (Laurence Revol)
Zubeldiarenak ziren abestiei elektronika txertatzearen ondorioz sortu omen zenuten Lumi eta errezeta horri segika ondu zenuten lehen EP hura. Oraingoan, ordea, badirudi bi gorputzek bat egin eta osotasun bakarra osatu duzuela, azalak iradokitzen duen moduan. Introak berak ere argi uzten du zer etorriko den gero.
MANU MATTHYS: Egia da hastapenean bagenuela epemuga bat, kontzertu baterako sortu baikenituen kantu haiek. Oraingoan, Nahiak asko aldatu ditu erabiltzen dituen gailuak, eta ahotsa eta gitarraren soinua eraldatzeko efektuak.
NAHIA ZUBELDIA: Kantuak elkarrekin sortze hutsak asko laguntzen du bi mundu horiek gehiago bat egiten. Efektuenak ere anitz egiten du, gitarrari eta ahotsari efektuak sartuz, pistak pixka bat lausotzen dira: ez dago argi zer den makina, zer den ahotsa… hori zen helburua.
Batzuetan zaila da gitarraren soinua identifikatzea, baita ahotsa zenbateraino eraldatuta dagoen igartzea ere.
M.M.:Egia da, gitarrak ez du beti gitarraren soinu klasikoa. Askotan hor ere badira efektuak. Era berean, diskoa etxean grabatu dugu, eta elkarrekin lan egin dugunez, nahi beste landu eta berriz hartu ditugu kantuak. Asko aldatu dira hastapenetik diskora iritsi arte.
Duela lau urte jada argitaratu zenuten “Erromantikoarena” abestia aldaketa hori islatzeko errepikatu duzue? Zergatik abesti hori?
N.Z.: Jolas moduko bat izan da, ariketa gisa egin dugu. Berriz hartu dugu kantu bat eta ea zer irteten den ikusi. Abesti guztien azken bertsioak jotzen ditugu zuzenean baina horrekin ez dugu hori egiten, hobeki funtzionatzen baitu lehenak.
M.M.: Asko aldatu da, azken bertsioa oso ezberdina da. Nik asko maite dut kantu hori, oso berezia da nola geratu den. Estudioko kantu bat da.
Oinarri elektronikoari dagokionez, erritmo eta testura oso konplexuak topa litezke. Halere, atmosferaren mesedetan dago eraikia dena, ezta?
M.M.: Bai, bai. Helburu bat izan da. Halere, botoiak nik sakatu arren, biok egin ditugu oinarri horiek. Batzuetan berak erraten zidan soinu konkretu bat bilatzeko edo ez dakit zer egiteko…
N.Z.: Asmoa sakontasun bat bilatzea izan da. Oraingoan, askoz gehiago sartu gara bakoitza bestearen lanean.
Ahotsaren erabilera ere aldatu al da?
N.Z.: Efektu gehiago sartu ditut, eta orain looper bat ere erabiltzen dut zuzenean. Beraz, bai, horrek asko aldatu du guztia. Ahots geruza ezberdinak sortu ditugu edizio tresnen bidez etxean, eta zuzenekoetan looperraren bidez egiten dut hori.
“Etzan zen” kantukoa zer da, autotune-a?
N.Z.: Bada autotune bat, bai. Dena dela, kantu hori ere ez dugu zuzenean jotzen. Oso esperimentala da, jolas bat zen.
M.M.: Agian ez da sentitzen, baina tempoan aldaketa etengabe bat du kantu horrek. Moteldu eta azaleratzen da behin eta berriz.
N.Z.: Oinarri horren gainean eraiki dugunez, iduri du ez dela sobera aldatzen. Baina arreta jarriz gero suma liteke.
Manu Matthys: “Zuzenekoa lasaiagoa edo bortitzagoa bilaka dezakegu testuinguruaren arabera. Askatasun handiagoa dugu orain”
Erraza izan al da elementu horiek guztiak modu koherentean lotzea?
N.Z.: Abesti bakoitza asko landu dugu, eta, diskoa osatuko zuten abestiak zeintzuk ziren jakindakoan, inkontzienteki bada ere, saiatu gara koherentzia bat mantentzen.
M.M.: Baina ez da aldez aurreko plan bat egon. Kantuak izan eta gero, saiatu gara koherentzia hori lortzen.
Laborategiko lan hori guztia nola islatzen duzue gero zuzenekoetan? Zehaztasuna bilatzen duzue ala askatasun gehiago ematen diozue zeuon buruari?
N.Z.: Lehengo zuzenekoekin alderatuz gero, bada inprobisaziorako tarte bat. Askoz ere gehiago. Orain ez dugu ordenagailuaren halako mendekotasunik, eta zati batzuk luza ditzakegu nahi beste. Joko gehiago dago.
M.M.: Zuzenekoa lasaiagoa edo bortitzagoa bilaka dezakegu testuinguruaren arabera. Askatasun handiagoa dugu orain.
Hasieratik zuengan presente egon den elementu bat izan arren, atentzioa ematen duen gauzetako bat ere bada diskoari darion iluntasuna.
M.M.: Bai, nik uste dut badela EPtik aldatu den zerbait. Bai musikan eta bai hautatutako gaietan eta hitzetan ere.
N.Z.: Ez da nahita izan, halere; hala atera zaigu. Inoiz ezin da aurreikusi zer gertatuko den, baina zaila egiten zait gure disko alai bat imajinatzea. Ez gara pertsona tristeak, baina uste dut halakoak garela gu ere [barreak].
Bada deserosotasun bat sortzeko gogoa, ezta?
N.Z.: Bai, polita dena itsustea eta zikintzea interesgarria iruditzen zaigu. Beharbada ezberdina litzateke ni gizon bat banintz, kristoren ahots zikinarekin. Oreka sortzeko musika argiagoa egingo genuke agian, baina nire ahotsarekin uste dut gure mundua beteagoa dela bestelako soinuak gehituz.
M.M.: Harrabotsa musika bilakatzea ere asko gustatzen zait niri, noise musikan egiten den moduan.
Hitzek badute zikinetik, baita musikak ere. Elkar eragin duzue horretan, ala hasieratik zeneukaten argi kontzeptu eta soinu horien bueltan arituko zinetela?
M.M.: Letrak askotan geroago etorri dira, musika egina zegoenean. Baina ez zen aurretiko planik, praktikak eraman gaitu horretara.
N.Z.: Bortxaz badu musikak eraginik hitzetan. Hitzek bat egiten dute normalean, gehienetan ondoren etorri baitira. Batzuetan, lehenagotik hasita zeuden, dena dela.
Mainguak, itsuak, zaurituak, andere bizardunak eta gizon gonadunak. Estatua perfektuen itzal zikinak. Bazterrekoak, aipatzen dituzue, orokorrean, diskoan. Zerk erakartzen zaituzte mundu horretatik?
N.Z.: Ez dakit. Nik, emaztea izanik, euskalduna izanik, badut sentsibilitate bat bazterreko jendearentzat. Gauzek zein itxura duten eta gero egiazki zer diren ere horrekin lotzen dut. Etorkinei buruzko beste bat ere badago… Zaila zait hitzak azaltzen, baina uste dut interesgarriagoa dela eta gehiago hunkitzen nauela bazterrak: bilatu behar duzu, ez da horren erraz aurkitzen, konplexuagoa da…
Nahia Zubeldia: “Nik, emaztea izanik, euskalduna izanik, badut sentsibilitate bat bazterreko jendearentzat. Gehiago hunkitzen nau”
Zer moduz zuzenekoak? Sumatu duzue jendeari zuen musika iritsi zaionik?
N.Z.: Bai, gero eta gehiago. Japonian ere egin genuen bira bat joan den neguan, eta aunitz jo genuen. Askatasun handiagoa dugunez, jendeak gehiago sentitzen du bion arteko konexioa orain. Diskoan oinarritu arren, askatasun hori gauzak muturrerago eramateko aprobetxatzen dugu.
Nolatan Japoniako bira hura? Eta zer moduz?
N.Z.: Etxepare Institutuaren beka bati esker egin ahal izan genuen. Urrian jakin genuen beka eskuratuko genuela eta abenduan joan ginen, beraz, oso azkar pasa zen dena. Oso esperientzia positiboa izan da, harrera bikaina izan da.
M.M.: Han noise musika askoz garatuagoa da eta horrek ni neu ere urrunago joatera bultzatu nau, nahiz eta gu popean mugitzen garen. Dena dela, ordurako jada diskoa egina zen.
Beste hamaika proiektutan ere bazabiltzate, dela Moï-Moï zigilua edo Unama eta Odei taldeak. Zer espero behar da zuongandik aurrerantzean?
N.Z.: Lumirekin espero dugu geure mugetatik harago joatea. Hegoaldean gehiago ari gara orain agian, baina Euskal Herritik kanpo ere jo nahi dugu. Orain hasi gara, eta horixe litzateke hurrengo urratsa. Elkar ezagutzan noraino irits gaitezkeen ikustea ere bada helburu bat: metodo bat lortu dugu kantuak sortzeko, eta hurrengo lana prestatzeko denbora gutxiago behar izatea espero dugu. Orain arte, gailu berri bat erosi eta dena berriz aldatzen hasten ginen, gauzak probatu eta berriz grabatzen… etxean grabatzeak hori ere badu. Orain, jada ez gaude horrenbeste horretan. Unamarentzat, ez da halako xederik. Unamaren helburua zen diskoa argitaratzea. Irail amaieran izango da beste kontzertu bat [irailaren 28an, Mintzalasai jaialdian], ez gehiago. Horrez gain, dokumental baterako soinu banda ere sortu dugu. Hiru uhinak deitzen da, eta Donostiako Zinemaldian aurkeztuko dute. Biziki ongi pasatu dugu hori egiten; gu beti gara halako esperientzien gose.
M.M.: Odeirekin beste disko bat argitaratuko dugu laster, segur aski. Musika klasiko garaikidearekin erlazionatutako zuzeneko proiektu bat ere badugu eskuartean. Moï-Moïri dagokionez, Baleapopen azken edizioa izan da aurten, eta hori izan da elkartearen proiektu nagusia orain arte. Beraz, berrantolaketa fase moduko batean gaude orain.
LUMIREN DATOZEN KONTZERTUAK
