2016.03.09
Hamabost urterekin hasi zen gitarra «astintzen» Mikel Uraken (Bilbo, 1982). 2000ko hamarkada erdialdean Loan metal taldean eman zituen lehen urratsak. Bakarkako ibiliari ingelesez ondutako Folk Songs for Tormented Souls lanarekin (2013) ekin zion. Omenaldi xumeak EPan (2014), Anari eta Mikel Laboaren bertsio bana sartu zituen. Iazko urte hondarrean Neguaren ostean plazaratu zuen. Euskaraz egindako zazpi folk pieza gordin, biluzi, basa. Euskal kantagintzaren esparruan berrikuntzarako ale bat jarri nahi luke. Datorren asteazkenean, hilaren 16an, Bilboko Kafe Antzokian ariko da, JP Lohian & Klonen Klana taldearen lehen kontzertua lagunduz.
Mikel Uraken kantari eta musikari bilbotarra. (Asier Garcia Azkue)
Loan metal taldean hasi zenuen musika ibilbidea. Bakarkako ibiliari ekin zenionean, ordea, folk estatubatuarrari heldu zenion, Folk Songs for Tormented Souls lanarekin. Zergatik?
Garai hartan urte dezente neraman gitarrarekin zarata sortzen, eta bide berriak irekitzeko gogoa sartu zitzaidan. Batez ere, bakarka eta era akustikoan egin nahi nuen. Sumatu nuen esperientzia interesgarria izango litzatekeela, eta hala izan da. Uste dut musikari orok jarrera inkonformista baten isla izan behar duela eta ni neuk ez dakit etorkizunean zer egingo dudan. Beti egoten da bideren bat miatzeke…
Gero Omenaldi xumeak etorri zen, gustuko kantarien lau bertsio eginez, tartean Anari eta Mikel Laboarenak. Euskaraz kantatzen eroso senti zintezkeela ikusi zenuen hor?
Bai, erabat. Momentu horretan konturatu nintzen, musikalki, zer ildo hartu nahi nuen. Lan hori zubi-lana izan zen nire iragan musikalaren eta etorkizunekoaren artean. Zalantza asko ezabatu nituen eta hortik aurrera pixkanaka-pixkanaka nire disko berria sortzen hasi zen, emeki. Eta euskara bera izango zen disko berriaren ezaugarri nagusienetariko bat.
Erabateko bilakaera iazko urte amaieran kaleraturiko Neguaren ostean lanarekin gauzatu zenuen. Kantu guztiak euskarazkoak dira; asmo kontziente garbia dago?
Bai, puntu honetara ailegatzeko prozesu sakon bat pasatu behar izan nuen. Adibidez, euskara hutsean abesteko erabakiarekin batera, ildo esperimental eta pertsonalagoan murgiltzea erabaki nuen. Hasiera batean, oreka eta ildoa aurkitzea ez zen batere lan makala izan eta hilabete batzuk behar izan nituen erabakia sakontzeko eta bereganatzeko. Etiketen bidez musika hori izendatzeak ez zuen lekurik izango, oso garbi neukan.
Esan izan duzu damutu egiten zarela zure lehen lanetan ingelesez abestu izanaz. Baina garaian garaiko zirkunstantziak ere gogoan hartu behar dira. Euskaldun berria zara, eta ingelesezko musika hezurretaraino sartua daraman belaunaldikoa…
Beno, erabat damutu ez, baina badakit garai hartan hortik pasatzea ezinbestekoa zela, gaur egun egiten dudanera heltzeko eta hori ulertzeko. Momentu horretan hartu behar nuen erabakia zen. Sentitu nuen euskarari zor niola paper garrantzitsuago bat ematea bai nire konposaketa musikaletan eta baita nire bizitza osoan ere, eta hortik aldaketa. Egia da nire belaunaldiko jendeak erreparatzen diola musika anglosaxoiari, nik neuk ere bai, baina ezin diogu uko egin gure kulturarekiko dugun ardurari. Gure herriko kultura une oro mugitzen ari da, bizirik dago, eta belaunaldi berrien ekarpena beharrezkoa da adierazpen kultural berriak, ausartak, puskatzaileak eta euskaldunak eraikitzeko.
Zer sentitu duzu disko oso bat euskaraz sortzean? Eta jendeak zer transmititu dizu?
Ziurtasun osoz esan dezaket nire benetako izaerarekin konektatu egin dudala. Nik uste dut jendea horretaz jabetu dela, hala adierazi didalako. Pozik nago bete-betean asmatu dudalako eta izugarri emozionatzen nau esperientzia berri honek. Ekintzak pentsamenduari eragiten dio, eta horren ondorioz, herri honen sustraietatik gero eta hurbilago sentitzen naiz. Neguaren ostean ezin izango litzateke konposatu euskalduna ez den herrialde batean, integraturik baitago imajinario euskaldunean; hortik elikatu da, inolako zalantzarik gabe.
“‘Neguaren ostean’ ezin izango litzateke konposatu euskalduna ez den herrialde batean, integraturik baitago imajinario euskaldunean; hortik elikatu da”
Kantuetako batzuk zuk zeuk idatzi dituzu eta beste zenbaitetan laguntza izan duzu, ezta?
Bai, ia kantu guztietan nire laguna den Killerkume taldeko Mikel Vegak lagundu dit. Batzuetan, pasarte pertsonaletan oinarritu naiz, eta besteetan kutsu surrealista eman nahi izan diegu hitzei. Kontua ez da bakarrik zer esaten den, baizik eta nola esaten den ere bai.
Sonoritatean esan liteke aldaketa egon dela folk amerikarrago batetik euskal folkera?
Inoiz ez naiz ibili soinu estandarizatu baten atzetik, juxtu kontrakoa. Baina egia da disko honek duen soinua erabat lotuta dagoela abestien izaerari. Folk amerikarrak, estiloan edo soinuaren aldetik, ez dauka inolako lekurik ezta zentzurik ere Neguaren ostean-en. Disko hau euskal folkaren barnean sartu liteke, baina dena den, ez litzateke egia borobil bat izango. Antton Iturberen aburuz, “folk basatia edo deserosoa” da, eta azalpen honekin uste dut asmatu duela.
Ez Dok Amairuren emarian jarri duzu erreferenteetako bat. Diskoan bada kantu bat “Ez dok hamahiru” izenekoa, beste zenbaitetan irrintziak eta onomatopeia oihuak…
“Ez dok hamahiru” kantua nire kutunenetariko bat da, eta jakina, Ez Dok Amairu taldeari egindako omenaldi xumea da. Garai hartan, euskal musikaren lehenengo iraultza gauzatu zen, bigarrena oraindik iristear badago ere, Mikel Laboa bezalako musikariei esker. Beragandik ikasitako kantuetatik erabaki nuen konplexu asko astintzea, eta irrintzika eta oihuka ibiltzeari beldurra galdu nion. Hor dago lotura.
Diozu euskal musikaren bigarren iraultza iristear dela. Esaterako, RRV edo 1990etako estilo aniztasuna ez dituzu iraultzatzat?
Bai, baliteke RRV bere erara iraultza mota bat izatea Euskal Herriko eszena musikalean. Hala ere, iraultza musikal gehiago etortzear daude, eta beharrezkoak dira; herritar, musikari eta musikazale guztiok behar baitugu astindu hori.
“Belaunaldi berrien ekarpena beharrezkoa da adierazpen kultural ausartak eta euskaldunak eraikitzeko”. (Iñigo Azkona)
Era askotako bakarlariak atera dira azkenaldian: Joseba Irazoki, Mursego, Amorante, Nire, Saioa, eta gazte gehiago… Zer esaten dizu horrek?
Bada, bakarlari kontzeptu berria lantzen duten musikarietatik etor liteke iraultza, bai. Aipatu dituzun musikariak erreferenteak dira arlo musikal horretan, eta horrek erakusten du zeozer mugitzen ari dela instrumentu akustikoak jorratzen diren eremuan. Gutariko bakoitza bere ekarpena eskaintzen ari da inkontzienteki helburua gauzatzeko.
Ez da presaka entzuteko disko bat; denbora eta arreta eskatzen du. Eta ez dugu bizi jendeak denbora eta arreta hartzen dituen aldi bat.
Beti esan izan dut hau dela fast-food janariaren eta slow-food kontzeptuaren arteko borroka bezalakoa. Norberari dagokio joera nagusiak jarraitu nahi dituen edo ez. Ez zaizkit modak batere interesatzen eta nire burua outsider baten pare ikusten dut, zeinak musika erabiltzen duen ez soilik bere behar sortzaileak asetzeko, baizik eta bizitza eta gizarte eredu desberdin bat aldarrikatzeko ere bai. Norberaren denbora pertsonalaren zati bat sorkuntza modu berriak deskubritzeko erabiltzen duen hura, luzera, askoz ere gusturago sentituko da bere buruarekin.
Euskal folkari astindu moduko bat eman nahi izan diozu?
Ez dakit euskal folkari, nahiz eta batzutan folk euskaldun(berria)-ren etiketa erabili duten nire musika izendatzeko, hor islatzen delako alde batetik nire izaera euskaldunberria, eta baita ikuspegi berri bat eman nahi diodalako ere folkari. Baina batez ere bakarlari arruntaren kontzeptua hankaz gora jarri nahi izan dut. Bada behingoz arriskatzeko eta eskemak apurtzeko garaia, XXI. mendean gaude eta baliabide guztiak eskuragarri dauzkagu horretarako. Ez dago aitzakiarik betiko eskemak errepikatzeko eta jada eginda dagoen musika imitatzen jarraitzeko. Gaur egungo musikariok derrigortuta egon behar dugu, orain arte egin ez den musika asmatzeko. Nik behintzat, hala eskatzen diot neure buruari. Ez baditugu bide berriak esploratzen, kultura oro har, eta musika partikularki, ez da erakargarria izango, eta ezta sormen iturri izango ere.
Ez Dok Amairuko ageriko horiez gain, zein beste musika edo kantarirengan jarri duzu belarria disko hau osatzeko?
Euskal Herrian Lisabö edota Dut taldeen ekarpena ezinbestekoa izan da nire sormen musikala zehazteko. Kanpotik, denetarik apur bat edan dut, Devendra Banharten soinu biluzi eta lo-fi-a, Sigur Rosen edota Woves In The Throne Roomen pasarte instrumentalak, Wovenhanden soinu iluna ahotsetan zein Swansen jokabide ausarta oso baliagarriak izan dira nire ikuspegia zabaltzeko.
“Nire burua outsider baten pare ikusten dut, zeinak musika erabiltzen duen ez soilik bere behar sortzaileak asetzeko, baita bizitza eta gizarte eredu desberdin bat aldarrikatzeko ere”
Ahotsarekin edo gitarrarekin sentitu duzu erosoago zeure burua?
Ahotsarekin gero eta erosoago sentitzen naiz, xuxurlatik irrintzika aritzera pasa naiteke abesti berean eta gitarrarekin ausartu naiz gauza berriak frogatzen, eta emaitza pozgarria izan da niretzat. Diskoa entzuten dudan bakoitzean zaila egiten zait ziurtatzea hobeto egiteko gauza izango ote nintzen. Hala bada, denbora askoz gehiago beharko nukeen.
Kaki Arkarazorekin grabatu zenuen. Grabaketa analogikoa eta ahalik eta soinu naturalena izatea zenuen asmoa?
Disko hau grabatzerakoan garbi nuen zintan grabatuko nuela edo bestela hobe nuela ez grabatzea. Abesti hauek ez lidakete barkatuko era digitalean grabatu eta plug-in ekin nahastu izana. Arlo horretan Javi Letamendia ekoizlearekin grabazioaren aurreko maketa landu eta plangintza osoa zehaztu nuen, eta Garate estudioan bertan, Kakik ardura hartu zuen azken kutsua emateko. Abesti guztiak abesten eta jotzen, biak batera zuzeneko batean bezala, grabatu nituen, egun pare batean. Gaur egun oraindik uste dut ez zela posiblea era naturalago batean egitea.
Soinua biluzia eta iluna da. Hori bilatu duzu?
Batez ere, musika arriskutsua egiteko arriskua bilatu dut. Nire ustez, benetako bakarlariaren lana biluztasun horretan oinarrituta egon behar da, musika mota honen benetako xarma hemen kokatzen baita. Ez dute balio bestelako apaindurek. Biluztasun eta iluntasun horiek muturrekoak izan behar dira, beldurra eman arte ia. Adibiderik garbiena, “Ez dok hamahiru”-n irrintzia reverb-ez inguratuta agertzen denean islatzen da. Badirudi edozein momentutan sorginak zure bila joango direla…
Diskoko kantuetako garapen luzeekin badirudi nahiko zenukeela entzulea erabat barneratzea trantze moduko batean…
Mantra-ren kontzeptua betidanik oso erakargarria iruditu zait musikaz gozatzeko, hiru minutuko irratiko hit-ak baino gehiago. Swans, Om edota Akauzazteren adibideak ditugu. Maite ditut abesti errepikakorrak, bai entzuterakoan zein jotzerakoan.
Biniloan soilik kaleratu duzu. Zer moduz ari da saltzen?
Lehen aipatu dudan bezala, gizartearen joera berriei ez diet erreparatzen, ez dudalako modaz ulertzen. Eta hortik nire apustua biniloaren alde. Apustu hau askoz arriskutsuagoa da, baina baita esker onekoa ere. Maratoi baten antzera, epe luzerako erronka bat da. Momentuz jendea txundituta geratzen ari da LP formatuan emandako emaitzarekin. Asier Garcia Azkuek egindako diseinuak izugarri lagundu dio jendearen arreta erakartzeko. Zorionez, pixkanaka-pixkanaka gero eta gehiago saltzen ari da.
“Bada behingoz arriskatzeko eta eskemak apurtzeko garaia, XXI. mendean gaude eta baliabide guztiak eskuragarri dauzkagu horretarako”
Folkaren inguruko kolektibo bat sortzekotan zarete. Zer aurrera zenezake?
Momentuz bilera bat izan dugu, eta bertan abiapuntu batzuk adostu ditugu. Helburu orokorra musikari gazteon ahalduntzea da, gure betebehar guztiak asetzeko asmoarekin: kontzertuak bilatzea, hedabideetan ahotsa izatea, gabezia materialei elkarrekin aurre egitea, eta abar. Azken finean, sare bat eraiki nahi dugu eta bertan gaudenon artean, elkarrekin jardutea indarra egiteko.
Zure hastapenetako musika gogor hori betirako alboratu duzu edo…
Musika gogorraren aldeko grina eta izaera nire barnean mantentzen dut. Erraietan sustraituta baitaukat. Dena den, aldatu dena izan da nire adierazteko era, eta nola islatzen den grina hori nire konposaketan. Pertsonalki ezagutzen nautenek nire hastapenetako musika bortitzaren kutsua sumatzen dute abesti berrietan ere, eta Neguaren ostean bezalako disko bat ezin izango litzateke ulertu, iraganean Lisabö edota Neurosis bezalako taldeak entzun ez banitu.
JP Lohian & Klonen Klanarekin ariko zara Bilboko Kafe Antzokian hilaren 16an. Zer esan nahi du zuretzat?
Ohore bat da niretzat. Miresten ditudan musikari batzuen estreinako kontzertua irekiko dut, nire jaioterriko aretorik garrantzitsuenetariko batean. Aukera paregabea da nire musika beste publiko batengana zabaltzeko. Diskoa pixkanaka-pixkanaka egiten ari da bere bide propioa…
MIKEL URAKEN-EN HURRENGO KONTZERTUAK
