2021.10.15
Oiartzungo (Gipuzkoa) KantaGiltza ekimenaren bigarren zikloa maiatzean jarri zen martxan, Gorka Urbizuren agerpenarekin. Ekainaren 20an Olatz Salvadorren txanda izan zen, eta irailaren 19an Niko Etxart izan genuen Arizmendieneko lorategi ederrean. Hitzaldi musikatuak izan dira hirurak ere, eta denek izan dute Gotzon Barandiaranen gidaritza. Berak elkarrizketatu ditu artistok, baita hauek emanaldian zehar interpretatu dituzten kantuak aurkeztu ere. Bidenabar, aurreratu dezakegu Miren Narbaiza izango dela hurrengo hitzorduko protagonista, azaroaren 7an.
Niko Etxart izan zen aurtengo Kantagiltza zikloaren hirugarren gonbidatua. (Urko Ansa)
Niko Etxarten ekitaldia ordu eta hiru laurdenetik pasatu zen arren, motza egin zitzaien bertaratutakoei, gustura egon ziren seinale. Umore onez jantzitako pasarteak entzun zituzten, eta Barandiaran elkarrizketatzailea izan bazen ere, Nikok noiznahi hartzen zuen mikrofonoa azalpen gehiago emateko zein ñabardura txikiak egiteko. Bien artean sortu zen konplizitateak markatu zuen hitzaldi musikatu guztia, eta han gertatutakoak ez du ia edizio beharrik. Transkripzio huts batek ezin hobeki irudikatzen du han gertatutakoa.
Horrez gain, eta elkarrizketa informala izaki, bertan esandakoak umorez hartu behar ditugula aipatu nahi nuke. Hainbat pertsona edo artista aipatzen dira, eta Nikok hori guztia bere erara islatu zuen, hots, umore handiz sarritan, eta sakontasun handiz beste hainbestetan. Ikuslegoaren barre-algarak elkarrizketaren une askotan izan ziren. Ekitaldiaren alde informala islatzeko intentzioarekin, esandako gehienak bere horretan utzi ditugu. Goazen, ba. Zuekin… Niko Etxart kantaria eta Gotzon Barandiaran idazlea!
GOTZON BARANDIARAN: Eskerrik asko denoi etortzearren. Sustraiei buruz hitz egin behar dugu. Niko, rock and rollaren aitapontekoa zara euskaldun guztien imaginarioan.
NIKO ETXART: Beste batzuen artean. Beti derrigortua naiz esatera, gainera jelos dira besteak. Errobi eta Koska ere hor izan ziren.
G.B.: Rockaren aitapontetako bat zara, baina zuk orain sustraietatik kantatu diguzu. Hitz egiguzu horri buruz. Zeintzuk dira zure sustraiak? Jean Mixel Bedaxagarrek esaten du badaudela hiru manera kantatzeko Xiberuan, hiru zonalde ezberdinetakoak. Zein da zure manera? Zuk askotan esaten duzu, “orain kantatuko dizuegu Xiberuko maneran”. Zer da Xiberuko maneran kantatzea, eta horrek zein harreman dauka sustraiekin? Zuk nola lotzen duzu hori?
N.E.: Nik erranen nuke, Altzürükün sortua izatez, hiru manera horien artean bat dela Altzürükükoa. Nik zorion hori izan dut, aita eta ama biak altzürükütarrak izatez, ttipitatik Parisera joanik ere, gure familian beti euskara gorde dugula. Ez batere militantziaz, euskaraz egitea normala zen gure familian. Amaren aldetik dantzarien familia daukat. Horregatik guk ttipitatik, Parisen izanik ere, Xiberuko euskal dantzak ikasi genituen. Anai-arrebak, beste zonbaitekin, Euskal Etxean ibiltzen ginen. Giro horretan, aitak [Dominika Etxart] beti atxiki du kantatzeko gogo hori. Berak erosi zidan lehenengo xaramela (kantuen liburutxo bat) soldaduszkara joan zelarik 1952an, eta zorte handia izan zen, zeren eta hasi zen neskatilak hunkitzen. Ni horrela etorri nintzen, apaizek erraiten duten bezala, bekatuan. Parisen, etxean beti egin ditugu bai euskal dantzak eta nola ez euskal kantuak. Telebista kentzen zuen aitak, eta gu anai-arrebok ostiral arratsaldeetan biltzen ginen, Etxahunen eta besteen kantuak ikasten, eta kaier asko bete ditugu. Geroxeago ikusiko duzue, Etxahun Iruriren kantu zonbait ere emanen ditut, eta hortik etortzen da ene zaletasuna. Zorte handia izan da neretako, garai hartan Parisen izanik, rockaren lehen oihu bortitzak entzutea. Gazte guztiak bezala gogoa genuen egurra emateko, gitarra jotzen ikasi eta rock and rolla egiteko. Eta ni beti harro izan naiz ene etxeko sustraiak, ene aitak maite zuen kantagintza horren defentsan aritzeagatik. Nik aitak bezainbeste maite dut hori.
G.B.: Hori zelan lotzen duzu zuk 1974ean Euskal Herrira etortzeko erabakiarekin? Zuk Ingalaterrako rock and rolla zenuen iturri gehienbat, baina euskaraz egin behar duzula erabakitzen duzu, eta hori nola lotzen duzu zure kantatzeko manerarekin? Eskuak gerrian jarrita eta ahots gora kantatze hori, nola lotzen da Ingalaterran eta Estatu Batuetan egiten den rock and rollarekin?
N.E.: Luzaz pentsatu dut frantses kantaria izanen nintzela. Ene burua prestatzen nuen frantses kantaria izateko zeren eta kantagintzatik, musikatik bizitzeko, Parisen bizi zara eta ez da beste biderik, hori da errege bidea. Fite konturatu nintzen horretaz, eta garaiak ere aldatu ziren. Lehenago aipatu dut, zuekin bazkarian, nola Giséle Halimiren El proceso de Burgos frantsesez irakurri nuen. Euskal Etxean ere hasi nintzen errefuxiatu anitz gurutzatzen, ezagutzen. Nik luzaz pentsatu dut Euskal Herria zela Xiberua bakarrik. Ez barrerik egin! Badira batzuk, eta bizkaitarrek uste dute Euskal Herria Bizkaia dela! Erabaki nuen ez nintzela frantses kantaria izanen, baina bai euskal kantaria. Hippien denbora zen, jendeak hiriak uzten zituen joateko herrixketara beste modu batean bizitzera. Filosofia asko aldatu zen. Gazteentzat oso inportantea zen iraultza bezalako zerbait egitea. Eta nik egun batetik bestera esan dut: “ciao ciao, de zuze de la chanson française”. Pays basque. Nik abentura zuen aitzinean egin dut urte askoan, eta uste dut garai hartan hautu ona egin nuela.
G.B.: Orain “So bat” kantatuko duzu…
N.E.: Amodiozko kantu bat.
G.B.: “Arranoak bortuetan” eta kantatuko dituzun beste kantu batzuetan ere badago amodioa. Xiberuko kantu herrikoietan amodiozko kantak askotan oso tragikoak izaten dira, batez ere emakumeentzat, oso amaiera lazgarria izaten baitute. Horrek zer eragin du zuk, adibidez, horrelako kantu bat idazteko?
N.E.: Ez du batere eraginik izan. Ze nik hork erabaki dut: “Niko, neskatila gazteen bihotza hunkitu behar duk, egin ezak kantu bat ahal bezain zozo eta ikusiko duk”. Horrek funtzionatzen du beti, beti. Ez dut tragediarik egin, ez naiz kapable holako gauzak egiteko.
G.B.: Hori idatzi duzu besteak oso tragikoak direlako? Kantu herrikoietan emakumearen papera oso tragikoa delako?
N.E.: Ez diat… Hik nik baino denbora gehiago pasatzen duk analizatzen. Ikusiko duzue, oso kanta polita da, eta gainera oso harro nago “So bat” kantu honekin, oso harro naiz gauza batetaz: kantua hain da zozo eta hain efikaz, harrituta… Kanta hau atera nuen Hapa-Hapa taldearekin 1996an, eta gero jendea esaten: “ei Niko, badakizu, hauek ezkondu dira pasa den astean, eta elizatik ateratzeko bikoteak zure kanta ipini du”. Nola da Las Vegasen musika, elizatik ateratzen direlarik? Surrealista zen, moda bat hasi zen iparraldean. Edo esposen musikari lagunek kantatzen zuten eta hola ateratzen ziren elizatik. Merezi zuen kantu zozo bat egitea eh! Bueno, zozo… gaizto da hori esatea, baina ironiaz esaten dut. Kantu polita da, eta gainera nik beti sinetsi dut amodioan. Total, total, total erraiten dizuet. Gaur ere ikusiko duzue. Euskal Telebistan ez da aspaldi kantatu dut Biba zuek! saioan Maialen Arzallusekin, eta berak ez zuen ezagutzen “So bat”, eta nik erran diot: “Maialen, zu Hendaian bizi zara, baina zu hegoaldeko mugakoa zara, iparraldeko istoriez ez dakizu anitz”. Eta berak aitortu zuen ez zuela ezagutzen. Iparraldeko pertsona euskaldun normal batek kantua ezagutzen zuen, baina berak ez. Barkatzen diot.
G.B.: Hitz egin dezagun Etxahun Iruriri buruz. Kontaiguzu zergatik den hain inportantea zuretzat eta zergatik kantatzen duzun horrenbeste eta hain maitasun handiz. Orain “Rodrigori” kanta egingo duzu, hori ere azaldu beharko diguzu…
N.E.: Kanta hori Ximena pastoralekoa da. Emazte pastoral bat izan zen, aspaldiko partez lehena, 1980an. Xiberu guztiko emazte talde bat bildu zen egun bat goiti. El Cid enperadorearen inguruan da istorioa. Hemen ematen du oso istorio espainarra dela, baina erran behar da iparraldetik ikusita guk eskoletan ikasi dugula Pierre Corneillek egin zuen Le Cid liburutik. Guretako, iparraldekoentzako, ez du hemen duen funtsa.
G.B.: El Cid Espainiako batasunaren ikurra da.
N.E.: Guretako ez du ezer ikustekorik horrek. Etxahuni Roger Idiart herriko apezak eman zion gaia. “Le Cid de Corneille” horren inguruan egitea proposatu zion. Ximena, Rodrigo… eta abar. Ni zoriontsu izan nintzen hura egiten. Zonbaitek ezagutuko duzue Ttittika Rekalt. Pastoraleko sujet bat zen nire garai hartako neskalaguna, oso polita: Pantxika. Galdetu zidaten emazte horiek: “Niko, jin zite, kanta bat falta dugu”. Etxahunenganat joan nintzen, eta Etxahunek berak erran: “Bai, hau ezkribatu diat Niko, eta ahal banauk lagundu bigarren boza egiten”. Zinta bat grabatu genuen kantu honekin, a capella kantatua, eta gero zinta hori eman emazteek ikasteko. Horregatik anitz maite dut Etxahun, hurbiletik ezagutu baitut gizon hori, ttipitatik bere kantuetarik edan baitut, eta zonbait aldiz ere, harrotasunez erraiten dut, ene unibertso musikala hasten da Etxahun Irurirekin; eta bestalde, han da Jimi Hendrix. Etxahunen abestiak familian kantatzen ditugu beti. Xiberuan gure Michael Jackson dugu Etxahun Iruri. Beti fidela egon naiz, eta orain emanen dizuet “Rodrigori” kantua. Beste gauza bat da, ez dakit zertako, azken aldi huntan Emakundeko emazte zonbaitek esaten dute oso kanta matxista dela. Badira 50 urte kantatzen dudala kantua, goitik behera hitzak hartu ditut, eta ez dut ikusten non… Ba ni gizon bat banintz, hori posible da, misterioa hori izaten ahal da. Kanta ederra, ikusiko duzue. Gainera kanta hau, bai hitza eta bai musika, urte bat hil aitzin egin zuen Etxahunek. Biba Etxahun Pierre Bordazarre!
G.B.: Sar gaitezen orain zure konposatzeko maneran. Nola egiten duzu? Lehenengo gitarrarekin ahairea ateratzen duzu, eta gero gehitzen diozu letra? Adibidez, orain “Musde Urrütia” kantatuko duzu, horren hitzak herrikoiak dira. Nola jarri zenion gitarra?
N.E.: Hori oso naturalki, enetako errazena hori da. Ni kapable naiz, harrokeriarik gabe, edozein momentutan zerbait asmatzeko musikarekin. Gitarra hartzen dut edo a capella egiten dut, edo txistua joz egiten ahal dut. Gaitzena enetako hitzak egitea da, ez naiz poeta handi bat baina gustatzen zait hor ere sartzea. Gustura egiten dut. Beti plazer bat da hitzak musikatzea. Adibidez, Jon Mirande ere musikatu dut, baita Itxaro Borda eta beste asko ere. Orokorki, maite dut desafio bat egitea ene buruari, eta gertatzen zait ere ez ohiko manera batean kantu bat egitea. Eta horrek oso gauza bitxiak ematen ditu. Maite dut ene burua tronpatzea ere, eta gainetik alkohol pixka batekin lortzen dut beti ene helburua. “Musde Urrütia”ri buruz, euskal kantagintzan hau dugu zaharrena, adituek diotenez. Beste aditu zonbaitek ere erraiten du “Musde Urrütia” kantak Altzürüküko gazteluan bizi den Urrüti noble baten historia kontatzen duela, eta badira oso istorio bitxiak. Bere emaztea ere atxiki zuen dorre batean ez dakit zenbat urtez. Oso gauza arraroak. XVI. mendeko kantuak dira bai “Haltzak ez du bihotzik” eta baita “Musde Urrütia” ere. Ikusiko duzue, kantatzen delarik emaiten du bidaia bat egiten dugula epoka hartara. Gainera, anekdotak anitz maite ditut eta lehenik eta behin, Musde-k esan nahi du “monsieur du”. Urrüti erraiten dugu gaur egun. Jakin dut, ez aspaldi, Musde Urrütia horren ondokoa nintzela ni. Erran dute: “Nikok idatzi zuelarik Urrüti jauregiko Peirot pastorala, bazekien bere ondokoa zela”. Ez zekien. Bitxi egiten zait. Don Telesforo [Monzon] ere oso noblea zen, eta orain ni ere hor jartzen naiz. Ez dugu ahantzi behar euskaldun guztiak, denak, nobleak garela.
“Jaun baruak”. Hau izen horrekin ezagutzen duzue. Benito Lertxundik Euskal Herri guzira hedatu zuen. Guk Xiberutik eskertzen dugu. Hasiera batean oso gaizki ikusia zen Manex batek, eta gainera espainola, Xiberuko kantuak lapurtzea, oso gaizki ikusia zen duela 40-50 urte. Erraiten ahal dizuet orain halakorik ez dela. Xiberuan ere denek maite dute Benito, salbu (ez dakit) metal musika egiten duten horiek [jendearen algarak], baina profitatzen dut hemen Benitori eskerrak emateko. Kantu horiek atera zituen, herriak berriz tragatu ditu, herriak berriz gogo onez kantatzen ditu. Kantu honen egiazko titulua zen “Arbotiko jaun barua”. Arboti Behe Nafarroako herrixka bat da.
“Ni kapable naiz, harrokeriarik gabe, edozein momentutan zerbait asmatzeko musikarekin. Gitarra hartzen dut edo a capella egiten dut, edo txistua joz egiten ahal dut. Gaitzena enetako hitzak egitea da”
G.B.: Guretzat behintzat, euskaldun bakarrak garela pentsatzen dugun bizkaitarrontzat, gutako askok Xiberua Eta maita herria, üken dezadan plazera (1975) diskoarekin ezagutu genuen, baita Zuberoa/Askatasunaren semeei (1977) biniloarekin ere, baina ez genuen ulertzen zer kantatzen genuen. Uste dut askori gertatu zaigula hori. Zuri ere hori gertatu zaizu Xiberutik landa, jendeak zure kantuak kantatzea, baina ez ulertzea? Zuk zure diskoetan hiztegia jarri izan duzu, jendeak jakiteko hitzek zer esan nahi duten.
N.E.: Bai, gauza bitxiena Benitorekin lotua da. Denek ezagutzen duzue “Oi ama Eskual Herri” kantua. Ene problema da zuekin ez dudala kantatzen ahal. Hor ez dakit zer pasatu zen Benitoren buruan aldi hartan, baina ulergaitza da berak kantatzen duena, eta ez du ez bururik ez buztanik. Zertako egun hartan ez du deitu: “Niko, adiskidea! Etorri nirekin eta zuzentzen nauk xiberotarrez kantatzen”. Nik hori Imanol, Amaia Zubiria eta beste askorekin ere egin dut. Eta orduan, zer egin ahal du xiberotar ttipi batek herri guziak gaizki ikasi duen kantu bat aldatzeko? Askotan esaten didate Euskal Telebistan: “Niko, ‘Oi ama Eskual Herri’ kantuan zuk beste kantariak zuzendu”. Nolako desastreak ahal diren egon! Geroztik badakit, ez nirekin konta “Oi ama Eskual Herri” kantatzeko hemengo batekin!
G.B.: Hitz egin dezagun Xiberuako bortuek, parajeek… zein eragin duten zure kantatzeko eta idazteko moduan. Eta kanta honetan, kanta herrikoia da, baina badago beste gai bat ere Etxahun Irurik ere askotan kantatzen duena, eta da bertako izatearen harrotasun hori, xiberutarra izatearen harrotasuna. Lurrarekiko atxikimendua, mendiak, txoriak… paisaia hori guztia horrenbeste maitatzea. “Agur Xiberua” eta beste kanta askotan Etxahunek kantatzen zuen bezala, ze eragin eduki du zugan?
N.E.: Nola diasporako semea izan naizen, eta 19 urtez Parisen egon naizenez, eta… nola erran? Lau xiberotarretik bat da herrian baratzen, odoluste izugarria izan da XIX. eta XX. mendeetan. Argentina, Kalifornia, Paris, Bordele… Xiberua hustu da. 38.000 biztanle izan ditu XIX. mendean eta gaur egun 13.000ra ez gara heltzen. Esateko nolako tristezia den, Donostiako auzorik ttipiena ere Xiberua baino handiagoa da. Bestalde, egia da Xiberuan bazterrak ederrak direla eta ingurune horrek ematen du beti olerki edo kantuak egiteko ziria. Gero, Niko Etxartek nahi badu rock kantu baten hitzak egin, Parisera edo Bilbora joaten da. Hotel hartzen dut eta han idazten dut. Oso ordu bitxiak ditut, baina rock kantu baten hitzak egiteko giro urbanoa behar dut. Mendirik ederrenak ez du ezer balio honetako. Ez, ez, ez, nik ikusi behar ditut gauza bitxiak: kotxeak, polizia ikusi, sentitu behar dut hitzak egiteko gisa hortan. Baina egiten ditudan kantu anitz ere untsa egokitzen dira Xiberuko ingurumenarekin, zorionez.
“Oihaneko zühainetan” kanta zonbaitek erraiten dute izaten ahal dela Agosti Xahoren kantu bat. Egia da berak anitz bazekiela hegoaldeko karlismoari loturik ziren foruei buruz. Eta gustatzen zait bere izena aipatzea ere. Garai hartan ez zen abertzale esaten, baina ezkerreko abertzale bezala agertu zen bere garaian, arraroa… eta zertako ez? Baldin Agostirena bada, baldin ezta, baina kantu ederra da, ikusiko duzue. (…) Ez dik errepikarik. Ausart hadi Niko, eman ezak kantua!
“Xiberuan bazterrak ederrak dira eta ingurune horrek ematen du beti olerki edo kantuak egiteko ziria, baina rock kantu baten hitzak egiteko giro urbanoa behar dut”
G.B.: Hurrengo kanta “Itxaro, Joseba” da. Itxaro Borda, Joseba Sarrionandia. Aipatu duzu Itxaroren kantaren bat ere musikatu duzula, orain kontatuko duzu Josebarekin berriki eduki duzun anekdota…
N.E.: Hori kontatu behar dut?
G.B.: Bai, kontatu, ona da eta. Kantu honetan Nikok dei egiten die Itxarori eta Josebari, “etor zaitezte eta elkarrekin egongo gara kometei begira, eta hitz egingo dugu, kantatuko dugu…”. Josebak “Izen zaharrak” izeneko kanta bat idatzi zuen, Ruper Ordorikak Memoriaren mapan (2006) diskoan grabatu zuena. Niretzat oso kantu gogorra da, desagerpena irudikatzen baitu. Irakurriko dizuet ea zer deritzozuen: “Gu herrialde estuan sortu ginen, arbasoek aberri mendrea utzi ziguten. Merkatari aberatsek merke edo kario erosten dituzte gure lurrak, gure jendearen hezurrak. Lurrak eta hezurrak, eta badoaz urtaroak, eta gu ere bagoaz, geroago eta gutiago gara ginenak, gero eta urrutiago ginena Zer geratuko da gerorako? Leku izenak agian, ez besterik: Ursouia, Itchasou, Irouleguy, Aussurucq eta Tchoko Maitia… Jendeak misterio aire batekin ahoskatuko ditu leku izenok, jendeak misterio aire batekin ahoskatuko ditu izenok”. Lehen aipatu duzu Xiberutarren populua hamairu milara ez dela heltzen. Nola bizi duzu zuk hori, euskal kantari, euskal sortzaile gisa? Euskararen, euskal kantagintzaren alde eman duzu bizitza osoa.
N.E.: Bai, egia da saiatzen naizela beti baikor izaten. Gehiegi, soberan… Noizbehinka esaten diot nere buruari: “Niko, argi duk. Xiberua ari duk behea jotzen”. Arazo bat dago: zahar bat hiltzen da eta gauza guziak aldatzen dira, izenak ahazten dira. Gazteek ez dakite hango alorrak edo horko soroak nolako izena duten. Ingelesez badaki baina hori ez. Pena ematen dit. Ni beti, nola erran, interesatua izan naiz, kuriositate handia izan dut. Parisetik herriko min bizia nuen eta horregatik euskararekin egin dut oso lotura intimo bat. Eta ene herrian, berriz Xiberuarat jin nintzelarik, hor ere maite nituen zaharrak entzuten bere familiaz ere hitz egiten. Lehen asko egiten zen. Gaur egun gazteek ez dakite nor den bere lehengusua ere. Hori familia anitzetan gertatzen da. Orduan, kantu honetan, eta oso poema polita da, Ruperrek musikatua, Josebarena, eta nik kontatuko dizuet. Duela hiru aste Mañariako jaietan nintzen, eta esan didate: “Zu, Niko, jartzen zara Josebaren ondoan. Ez da aspaldi berriz herriratu dela eta joan zaitez bere ondoan”. Beretzat polita izan zen, zeren eta Eñaut Elorrietak musikatu zuen Josebaren poema bat eta nire ondoan zen Josebak ikaraz esan du: “Niko, hunkitua nük”. Lehenez entzuten zuelako bere testua musikatua. Oso emozio bitxia elkarbanatu genuen. Eta nik egin nuenean kantua, Joseba ez nuen ezagutzen baina ene emaztea, Edurne, durangarra da, eta Josebaren kide zen Bergarako UNEDen. Elkarrekin lan egiten zuten, oso adiskideak ziren. Nik kantu honetan idazle bezala aipatzen dut, eta beste idazlea da iparraldeko Itxaro Borda. Berak ere oso kanta ederrak egin ditu azken 40 urte hauetan. Garrantzitsuenetakoa dugu Itxaro. Denek ezagutzen duzue Hertzainak-en, nola da amodiozko kantu zozo hura? “Aitormena”. “Itxaro, Joseba” kantu hau bitxia da. Musika John Mayallena da, blues toke bat dauka. Normalean Kiki Graciet harmonika jolearekin kantatzen dut. Kiki ez da hemen, eta orain zuek eginen duzue Kikiren lana, harmonikaren papera. Erakutsiko dizuet. Azken finean, euskaraz da kantua osoki, ehuneko ehun, baina frantsesa ulertu behar da konprenitzeko [barre algarak]. Prest zarete harmonika jotzeko? Mementuren batean “so” esanen dizuet, memento batean gelditu behar zarete, bestela itsusi egiten du istorioa. Yeah, c’mon! Egin dezagun! Aupa Joseba eta Itxaro! Bi idazle… goxuak!!
G.B.: Lehen aipatu duzu behar duzula giro urbanoa, eta poliziak ikusi, polizien kotxeak eta abar, baina hemen, “Holzarte blues” honetan, hartzen duzu paisaia oso eder bat.
N.E.: Parisen konposatu nuen, herriminez, “Euskal rocl&rolling” bezala. Ikusiko duzue, kanta bitxia da, blues totala. Eta duela hilabete zonbait Euskal Telebistako Bidegurutzean emankizun politean kantatu genuen. Zortea izan dut hor parte hartzea Donostiako Liher eta Berako Pettirekin. Elkarrekin kantatu genuen, eta kontent izan naiz ene errepertorioan luzaz (30 urtez) ez baitut kantatu, eta berriz kantatzen dut taldearekin. Sinplea da, baina badu bere xarma.
Entzuleek barre algarak egin zituzten Niko Etxarten solasaldi musikatuaren hainbat pasartetan. (Urko Ansa)
G.B.: “Blues dei urdina” ere aukeratu duzu, beste blues bat. Bertan Robert Johnson aipatzen duzu, kantatzen jarraitu ahal izateko bere arima deabruari saldu omen zion bluesmana. Lamiak ere aipatzen dituzu “Holzarte Blues”en, gero ostera kantatzen dituzun kanta herrikoietan elizak izugarrizko presentzia du, eta jainkoa agertzen da askotan. Kanta hauetan sartzen dituzu deabruaren aldeko testuak, eta lamiak aipatzen dituzu Elizari ziria sartzeko. Elizak eragin asko izan baitu euskaldunengan eta Xiberutarrengan.
N.E.: Bai, baina ez naiz zu bezala hain urrun sartu. Arrazoi duzu. Orain berriz pentsatu behar dut nola demontre etorri zaidan halako ideia. Ez, ez, ez, horiek intuitiboki egin ditut. Gainera, garai hartan euskaraz bluesik ez zegoen, ez nuen inor kopiatzeko ere. Ez nuen inor. Lehen aldia da gitarrarekin osoki bakarrik “Holzarte blues” zuen aitzinean kantatuko dudana. Normalean taldearekin egiten dut eta errazago da. Eginen dut zer edo zer. Eta segidan “Blues dei urdina”. Lehenengoan bai musika eta bai hitzak Niko Etxartenak dira, eta aldiz bestean hitzak Niko Etxartenak eta musika Elmore Jamesena.
G.B.: “Euskal rock and roll”-ekin apustu bat egiten duzu, gerora etengabe errepikatzen dena. Zer egin daiteke euskaraz? Dena egin daiteke, eta zuk frogatu zenuen r’n’r egin daitekeela euskaraz.
N.E.: Euskaldunak gai garela rock and rolla egiteko, eta posible zela euskara moldatzea rock and rollera. Gaur egun irabazia da. Enetako Euskal Herria Frantziarekin konparatuta —Espainiarekin ez dut konparatzen ahal, ez dut aski ezagutzen eta—, euskaldunok frantziarrak baino hamar aldiz rockeroagoak gara, eta sartuagoa da hemen, eta pilo bat talde bizirik dira edozein lekutan, perretxikoak bezala rock taldeak badira. Hori irabazi dugu, euskaraz hori egitea. Gero, Kai Nakaik oso ondo egiten du… nola deitzen da?
G.B.: Reggaetona.
N.E.: Rocka eta bluesa konplikatuagoa da, uste dut, reggaetona baino. Eta hori segur naiz Iratxek lortuko duela ondo egitea. Nik dantzan ikasi beharko nuke berea egiteko. [Gitarra zarrastatzen hasten da]. Habil habil Niko, eman ezak, eman ezak!
G.B.: Lehenengo eta behin, azaldu ezazu Coucou des Bois zer den. Nikok hiztegi bat bidali zidan, kantak ulertzeko, eta hiztegi horretan agertzen da.
N.E.: Urdiñarbeko diskoteka mitiko bat da. Hor ibilten ginen gu, lehenengo berbenak egiten, gazteria joaten zen herriko berbenetara, eta gero berbena gelditzen zelarik joaten ginen diskoteka ttipi hartara. Eta nola nire kanta horrek fama izan du, azken urteetan (beti zabalik da, jarraitzen du) beti azken kanta da goizeko 6retan “Euskal r’n’r’”. Hitz arraroak kontatzen ditut hor, euskara sinplean, ze 16 urte nituen hori kantua konposatu nuelarik 1969an, Parisen. Bigarren bersetean esaten dut: “Bal-en urhentzin ene maitea eneki jin zite au coucou des bois“. “Bal-en urhentzin” da “berbenatik landa”. Guk berbena esateko erabiltzen dugun hitza da “bal”, dantzaldia. Dantzalditik landa joan gitian coucou des boiserat yeah! Woww!
