2015.05.20
MENDEBALDARKETA
(Joseba Sarrionandia, Fermin Muguruzaren FM 99.00 Dub Manifest diskorako,
Esan Ozenki, 2000)
Ongi etorri mendebaldera! ongi etorri baina kontuz
Ongi etorri mendebaldera! baina eman pausuok soseguz
Ongi etorri mendebaldera! munduko aberatsengana
Emango zaizu aukera-maukera, baina ez jauzi zuriengana
We are the world. welcome to occident
But keep your hands off the ownership
Criminals will be electrocuted
Follow, black, you bastard, the garbage truck
Bienvenues a l´occident, mais atention!
Si vous n´avez pas de l´argent
Si vous n´avez pas des papiers, alors, vous
Noire, suivez le camion des ordures
¡Sigue el cartel que dice bienvendido a occidente!
Verás que te lleva casi directo a contemplar
las maravillas de la civilización
Si ya las viste ya, ahora sigue al camión de la basura
Hast du den ‘willkommen unfall’ zeichen gelesen?
Also komm hinein falls du blond blauäugig bist
Illegale einwänderer werden zur lebenslängliche zuchthausstrafe verurteilt
Falls du umsonst arbeiten willst, folgt den müillastwagen
Ongi etorri mendebaldera! ongi etorri baina kontuz
Ongi etorri mendebaldera! baina eman pausoak soseguz
Ongi etorri mendebaldera! baina ez ikutu ondasunik
eta txintxoa bazara, zoaz, zarama kamioiaren atzetik
‘FM 99.00 Dub Manifest’ (Fermin Muguruza, Esan Ozenki, 2000)
“Txintxoa bazara, zoaz zarama kamioiaren atzetik”, dio kantuak, esan nahian bezala, “zoaz Hammelingo txirulariaren atzetik”; esan nahian bezala, “parte hartu kalejiran!”; baina benetan nahi dutena ez da guk parte hartzea, karaokea abestea baizik, bestek jarritako kantziyua berrestea, jada idatzita dagoen letra.
Zaramalogia mikroipuina etortzen zait hurrena burura: “Zazpi zabor ontzi kale bazterrean. Zazpiak lerroz lerro. Taparik gabe. Ahoa euliei zabal-zabalik. (…) Auzo honetako andere gizonek ontziak arretaz betetzen dituzte. Hara hor, gure soziologia material eta sakonaren hondarrak: boltsa astunetan edonoiz eta edonondik datozen hondakin enigmatikoak. (…) Egin hiritarren behar intimoen historia. Zaramontzietan denetik: bizimodua eta bere soberakinak, antropologia artxiboan baino humanitateari buruzko datu gehiago (…). Dietak egin beharko ditugu gainbizitzeko alde honetakoek, bestaldekoak gosez, egarriz eta euliz hiltzen diren bitartean”.
Zaramak narama.
Historiako lehen film gorea izan omen zen H.G. Lewisen Blood feast [Odol festa] filmaz ere oroitu naiz kantuak zaborraren kamioia aipatzen duenean. 1963koa da filma eta Ramses faraoi egipziarraren jarraitzaile bat du protagonista; hiltzaile eta gorpu-laurdentzailea (deskuartizadore esateko hitz hori erabiltzea zilegi bada). Ramses faraoiaren garaiko erritual sataniko berberak erabiltzen zituen gizaseme honek bere biktimak torturatu eta hiltzeko. Filmaren amaieran, poliziarengandik ihesi doala, zaborraren kamioiaren atzeko aldean sartzen da: bertan birrintzen du zaborra murtxikatzeko duen sistemak. “Neurri neurriko heriotza izan du” aipatzen du gero norbaitek. Jakina, film gorea izaki, ez da lekurik onena giza eskubideak defendatzeko.
‘Blood Feast’ filmaren afitxa ofiziala.
Zaramak zaramatza.
Rafael Chirbesek orrialde asko eskaintzen dizkio zaborrari En la orilla nobelan. Duela bi mila urteko zaborrari, adibidez. Erromatarren garaikoari. Animalien hezur eta erraiak arrain hondakinekin batera lokatzetan usteltzen ziren garaiko zaborrari, dena nahas-mahas, dena estoldarik gabeko kaleetan barreiatua. “Pentsa dezagun”, dio Chirbesek, “komunik gabeko etxeetako garaiaz, oihu batekin kaletarrei abisu emanik edo abisu eman gabe gernu-gorotzak pertzaka leihoetatik botatzen zituzten garaiaz…”. Zaborbiltzaile lanetan dabil kamioian Chirbesen azken nobelako pertsonaietako bat eta hura da zaborraz hausnartzen ari dena. Zaborra bera hausnartzen duena, egiaz. “Ordukoa bai zaborra ordukoa, erromatarrena, duela bi mila urtekoa, hildako animaliak kale erditik jaso eta zalgurdietan handik erretiratu behar izaten zituzten zaborbiltzaileek, eta hildako animaliekin batera giza hilotzak ere bai, “aupa hi, beste hildako bat gurdira, hel zaiok hik orkatiletatik eta nik besoetatik, eta gora, hildakoak sabela zabalik, usteltzen edo erdi ustelduta eta esmeraldak bezain berdeak diren euli mardulak gorpuen inguruan birundan”.
Zaramak darama.
“Arratoi bat ere gorputz bat da”, dio Chirbesek “eta arratoi bati, den bezain txikia izanik, zer kirats darion ikusita, eta ingurura hainbeste euli eta liztor biltzen baditu, egin kontu zer kirats behar duen ehun kiloko giza hilotzak usteltzean, eta egin kontu ze erle saldo ikaragarria erakarriko duen. Filmetako hilotzek, telebistako albistegietakoek, horiek ez, horiek ez dute usainik”, baina ibai ertzetakoek, duela bi mila urte Erroman eta gaur egun Ukrainan usteltzen direnek…
‘En la orilla’ (Rafael Chirbes, Anagrama, 2013)
“Neguko usainak eta udakoak ere bereizi behar dira, halabeharrez: hotz dagoenean objektu bakoitzak izan ohi du bere usaina eta ez aireak berak. Gauza bakoitzak banan-banan bere usain propioa du, berezia eta bereiztua, eta zerbaiti kiratsa badario, kirats indibidual bat da, gauza konkretu bati dariona. Udan, ordea, gauzak nahastu egiten dira euren usainetik, usain bakar bat sortzen da, airea da usaina duena eta ez objektuak: udan hedatu egiten da usain orea, terrenoa jaten du, metroak eta metroak, dena inguratzen du kiratsak”. Zenbaitentzat, nago, beti izango dela Chirbesek deskribatzen duen “usainen uda”, beste batzuek “usainen negu erosoan” bizi garen bitartean, berogailua etxean baina kirats-ore atmosferikorik ez geure munduan.
Txiste gaizto bat ere badabil airean, abertzale jator bertan-goxoari eskainia: “Badakizu zein den gure lelo berria, ezta? Dietan jarrai”.
Zaramak garamatza.
(Bilbo Zaharra euskaltegiak Joseba Sarrionandiaren inguruan antolatutako ‘Abesoj Aidnanoirras. 35 urte idazten’ hitzaldi ziklorako Harkaitz Canok idatzitako testua)
